NOBELA:

Banaag at Sikat

Ni Lope K. Santos

Pinangarap niya ang araw na mawawala ang mga hari, punumbayan atalagad ng batas, ang lahat ng tao’y magkakapantay-pantay at

magtatamasa

nglubos na kalayuan at patas na ginhawa sa buhay.Nang pilitin ng ama na umuwi sa kanilang bayan, siya’y sumunod. Subalititinuro niya sa mga kasama sa bukid at sa mga katulong sa bahay ang kanilangkarapatan. Sa galit ng ama, siya’y pinalayas at itinakwil bilang anak. Nagbalik siyasa dating pinapasukan sa Maynila at hinikayat si Tentay na pumisan sa kanya kahitdi kasal, sapagkat tutol siya sa mga seremonyas at lubos na naniniwala samalayang pag-ibig.Si Delfin ay hindi anarkista kundi sosyalista. Hindi niya hinangad na mawalaang pamahalaan ngunit katulad ni Felipe ay tutol siya sa pagkakaipon ngkayamanan sa ilang taong nagpapasasa sa ginhawa samantalang libu-libo angnagugutom, nagtitiis at namamatay sa karalitaan. Tutol din siya sa pagmamana ngmga anak sa kayamanan ng mga magulang. Siya’y isang mahirap na ulilang pinalakisa isang ale (tiya). Habang nag-aaral ng abogasya ay naglilingkod siya bilangmanunulat sa isang pahayagan. Kaibigan siya at kapanalig ni Felipe, bagamat hindikasing radikal nito.Nais ni Felipe ang maagang pagtatamo ng kanilang layunin, sukdang ito’ydaanin sa marahas na paraan, samantalang ang hangad ni Delfin ay dahan-dahangpag-akay sa mga tao upang mapawi ang kamangmangan ng masa at kasakiman ngiilang mayayaman, sa pamamagitan ng gradwal na pagpapasok sa Pilipinas ng mgasimulain ng sosyalismo.Si Don Ramon ay may dalawang anak na dalaga at isang anak na lalakingmay asawa na. Ang mga dalaga’y sina Talia at Meni. Si Talia ay naibigan ng isangabogado, si Madlanglayon. Ang kasal nila’y napakarangal at napakagastos, isangbagay na para kina Felipe at Delfin ay halimbawa ng kabukulan ng sistema nglipunan na pinangyayarihan ng mayayamang

walang kapararakan

kung lumustay ngsalapi samantalang libu-libong mamamayan ang salat na salat sa pagkain at sa ibapang pangunahing pangangailangan sa buhay.Sa tulong ni Felipe noong ito’y nakatira sa bahay ni Don Ramon, nakilala atnaibigan ni Delfin si Meni. Si Don Ramon ay tutol sa pangingibig ni Delfin sakanyang anak; dahil ito’y maralita, at ikalawa, dahil tahasang ipinahayag nito angkanyang pagkasosyalista sa isang pag-uusap nilang dalawa sa isang paliguan saAntipolo. Ang pagtutol na ito ay walang nagawa. Nakapangyari ang pag-ibighanggang sa magbinhi ang kanilang pagmamahalan.Nang mahalata na ni Talia at ni Madlanglayon ang kalagayan ni Meni, hindinila ito naipaglihim kay Don Ramon. Nagalit si Don Ramon; sinaktan nito si Meni athalos patayin. Sa

amuki 

ni Madlanglayon, pumayag si Don Ramon na ipakasal siMeni kay Delfin, Subalit nagpagawa ng isang testamento na nag-iiwan ng lahat ng

kayamanan sa dalawa niyang anak; si Meni ay hindi pinagmanahan. .